مالیات بر عایدی سرمایه از جمله موضوعات مهم مالیاتی است که آشنایی با قوانین مرتبط با آن، برای افراد جامعه و فعالین اقتصادی ضروری می باشد. در این مقاله سعی بر آن خواهیم داشت تا تمامی نکات و جزئیات مالیات بر عایدی سرمایه را مورد بررسی قرار دهیم، پس ادامه این مقاله را از دست ندهید.

عایدی سرمایه چیست؟ معنی عایدی سرمایه چیست؟

به طور کلی منظور از مفهوم عایدی سرمایه، سود ناشی از فروش و یا نقل و انتقال اموالی است که در نوع اموال غیر مولد دسته بندی می شوند؛ بدین معنی که افراد پس از فروش این نوع از اموال خود، به نسبت سودی که کرده اند، می بایستی مالیات آن را نیز پرداخت نمایند.
حال با ذکر مثالی مفهوم عایدی سرمایه را با وضوح بیشتری مورد بررسی قرار می دهیم. فرض کنید فردی آپارتمان خود را در سال 1398 به قیمت 400 میلیون تومان خریداری کرده است، حال در سال 1402 آن را به قیمت 2 میلیارد تومان فروخته است؛ تا به اینجا از فروش این آپارتمان 1 میلیارد و 600 میلیون تومان سود کرده است؛ پس عایدی سرمایه او یک میلیارد و ششصد میلیون تومان می شود و نسبت به مقدار عایدی، می بایستی مالیاتپرداخت نماید. این مالیات را مالیات بر عایدی سرمایه عنوان می کنند.
نکته مهمی که می بایستی بدان توجه داشته باشید، این است که مالیات بر عایدی سرمایه شامل انواع دارایی افراد خواهد شد، از جمله این دارایی ها می توان به مسکن، خودرو و موتورسیکلت، سهام بازارهای بورسی و فرابورسی اشاره کرد.
به عنوان مثالی دیگر اگر فردی چند سال قبل تعدادی سهام از شرکتی به قیمت 100 میلیون تومان خریداری کرده و آن را نگهداری کرده باشد و حال سهام این شرکت، بعد از سال ها به ارزش 400 میلیون تومان رسیده باشد، فرد از فروش این سهام به میزان 300 میلیون تومان سود کرده است که می بایستی از این مقدار عایدی سرمایه خود، به دولت مالیات پرداخت نماید.
نکته مهم و قابل توجه این است که برخی از فعالین اقتصادی، مالیات بر عایدی سرمایه را معادل با مالیات بر ارزش افزوده عنوان می کنند، این در حالی است که این دو نوع مالیات یکسان نبوده و تفاوت های مهمی نسبت به یکدیگر دارند. در این قسمت از مقاله، به بررسی تفاوت های بین مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر ارزش افزوده خواهیم پرداخت.

مالیات بر عایدی سرمایه چیست؟

قانون مالیات بر عایدی سرمایه از جمله قوانین مالیاتی است که در کشورهای متعددی تصویب و به اجرا در آمده است. جالب است بدانید اولین کشوری که قانون مالیات بر عایدی سرمایه را در جهان اجرا نمود، کشور آمریکا است. این کشور از سال 1913 تا سال 1965 تنها کشوری بود که این قانون را در کشور خود اجرا می کرد.
پس از آن دومین کشوری که به فکر اجرای این قانون در کشور خود افتاد تا بتواند تراز و وضعیت اقتصادی خود را بهبود بخشد، کشور انگلستان بود. این کشور که به دنبال جنگ جهانی دوم با بحران افزایش سرسام آور قیمت مسکن دست و پنجه نرم می کرد، قانون پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه را اجرایی کرد تا به کمک آن علاوه بر کنترل بازار مسکن، وضعیت درآمدی خود را ترمیم نماید.
پس از اجرای قانون مالیات بر عایدی سرمایه در دو کشور آمریکا و انگلستان، کشور های دیگری نیز به مجموعه کشورهای مجری این قانوناضافه شدند و آن را به رسمیت شناختند؛ به طوری که از سال 2000 میلادی، بر تعداد کشورهایی که این قانون را دنبال کردند روز به روز افزوده شد و تاکنون 171 کشور جهان، قانون مالیات بر عایدی سرمایه را به اجرا گذاشته اند و تنها 33 کشور جهان تاکنون این قانون مالیاتی را تصویب نکرده و یا به اجرا در نیاورده اند.
بهتر است بدانید در کشور ایران نیز برای اولین بار، قانون مالیات بر عایدی سرمایه در دهه 60 خورشیدی به تصویب رسید و اجرایی شد؛ اما به دلیل خلاهای قانونی زیاد موجود در دستگاه مالیاتی کشور و دیگر دستگاه های دولتی و همچنین نبود زیرساخت های اطلاعاتی و مالیاتی مناسب، این قانون به طور کامل به اجرا در نیامد و پس از مدتی به طور کامل لغو شد.
در نتیجه لغو اجرای قانون مالیات بر عایدی سرمایه در ایران، می توان گفت این کشور جزو 33 کشوری است که این قانون را به اجرا در نیاورده و در آن می توان با خرید و فروش اموال به سود بسیار زیادی رسید؛ بدون پرداخت هیچ گونه مالیاتی.

مالیات بر عایدی سرمایه شامل چه اموالی می شود؟ اموال مشمول مالیات بر عایدی سرمایه

باید گفت این که قانون مالیات بر عایدی سرمایه شامل چه اموالی می شود، درکشورهای مختلف متفاوت است و بر مبنای قوانین و وضعیت اقتصادی هر کشور تغییر می کند، اما می توان گفت به طور کلی مالیات بر عایدی سرمایه شامل اموال غیر مولد می شود.
به بیانی دیگر، آن دسته از اموالی که صرفا با هدف واسطه گری خرید و فروش می شوند و در چرخه تولید کشور هیچ کاربردی ندارند. این اموال عموما شامل زمین و مسکن، اوراق بهادار، طلا و نقره و پلاتین، ارز و رمز ارزها، سهام، آثار هنری و غیره می شود. جالب است بدانید ماشین را نیز می توان جزو همین اموال به حساب آورد؛ گرچه یکی از مهم ترین منابع این مالیات، مالیات بر عایدی مسکن و سهام به شمار می رود.

افراد مشمول مالیات بر عایدی سرمایه؛ چه کسانی باید مالیات بر عایدی سرمایه بدهند؟

نکته قابل توجه این جاست که تا زمانی که اموال خود را در اختیارتان داشته باشید و از آن استفاده کنید، نیاز به پرداخت هیچ گونه مالیاتی تحت عنوان مالیات بر عایدی سرمایه نمی باشید؛ چراکه پای مالیات بر عایدی سرمایه زمانی به میدان باز می شود که بخواهید اقدام به فروش اموال خود کنید.
همچنین این را نکته نیز می بایستی مورد توجه قرار دهید که تا زمانی کهاموال خود را صرفا به میزان مصرفی خود تهیه کنید و هدف از خرید آن سود و یا ذخیره کردن آن نباشد، این مالیات به شما تعلق نخواهد گرفت.
در اصل می توان گفت این قانون مالیاتی برای جلوگیری از واسطه گری به کار می رود تا از سودهای بسیار زیاد و رواج دلالی جلوگیری کند. که متاسفانه در کشور ما اجرا نمی گردد. این موضوع از جمله ضعف های سیستم مالیاتی کشور ایران می باشد که موجب شکل گیری شغل های کاذب شده و درآمد حاصل از فروش محصولات تولیدکنندگان را به جای آن ها به واسطه گران می رساند.

تفاوت مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر ارزش افزوده

بسیاری از افراد این تفکر اشتباه را دارند که مالیات بر عایدی سرمایه تنها عنوانی معادل و دیگر از مالیات بر ارزش افزوده می باشد؛ این در حالی که این دو مالیات با وجود شباهت بسیار زیادی که با یکدیگر دارند، دارای تفاوت های بسیاری نیز می باشند که در ادامه به بیان این تفاوت ها می پردازیم.
همان طورکه در قسمت قبلی این مقاله مورد اشاره قرار گرفت، مالیات بر عایدی سرمایه صرفا به اموال غیر مولد تعلق می گیرد. در قانون مالیات های مستقیم، امول افراد به طور کلی به دو دسته مولد و غیر مولد تقسیم بندی می شوند. منظور از اموال مولد، دارایی هایی است که در بازه زمانی که فرد مودی مالیاتی مالکیت آن را داشته است (و یا بین بازه زمانی خرید و فروش آن)، چیزی به ارزش آن ها افزوده نشده است و این نوع امول صرفا بدون هیچگونه استفاده و تغییری خرید و فروش می شوند.
اما همانطور که بیان شد، گروه دیگر دارایی ها، اموال مولد عنوان دارند. اموال مولد اصطلاحا به اموالی اطلاق می شود که در بازه زمانی که مودی مالیاتی، مالکیت آن را بر عهده داشته است (یا بین بازه زمانی خرید و فروشآن) به آن دارایی ارزش افزوده تعلق می گیرد و به بیانی دیگر ارزش آن ها توسط مالک خود افزوده شده و یا در چرخه تولید مورد استفاده قرار می گیرند.
تفاوت اصلی بین مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر ارزش افزوده این است که مالیات بر ارزش افزوده صرفا به اموال و خدمات مولد تعلق می گیرد و اموال غیرمولد از این قانون مالیاتی مستثنی می باشند.

نحوه محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه

قانون مالیات بر عایدی سرمایه در کشورهای مختلف ملاک های متفاوتی برای اجرا دارند که از جمله آن ها می توان به تعداد واحد آپارتمان های تحت مالکیت مودی، زمین ها و همجنین فاصله زمانی بین زمان خرید و فروش آن ها اشاره نمود.
مطابق با فرمول ها و جداول محاسباتی سازمان امور مالیاتی، برای هر یک از انواع دارایی های غیرمولد، جدول زمانی که خرید و فروش آن نسبت به همدیگر فاصله زمانی دارند، تعریف شده است.
هرچه مقدار فاصله زمانی میان خرید و فروش اموال غیرمولد مودی بیشتر باشد، ضریب مالیات بر عایدی سرمایه آن کمتر محاسبه خواهد شد. این در حالی است که حداکثر مقادیر این نوع مالیات به مودیان مالیاتی تعلق می گیرد که فاصله زمانی کوتاهی را بین خرید و فروش اموال خود در نظر گرفته باشند.
مقدار بدهی ناشی از مالیات عایدی بر سرمایه متناسب با سود حاصل از فروش اموال غیر مولد است؛ بدین معنی که اگر سود حاصل از فروش این اموال تا یک میلیارد ریال باشد، نیازی به پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه نمی باشد؛ در حالی که اگر میزان سود حاصل از فروش اموال فردی بین یک میلیارد ریال تا چهار میلیارد ریال باشد، باید به میزان ده درصد مالیات بپردازد و همچنین اگر سود حاصل از فروش اموال بین چهار میلیارد ریال تا ده میلیارد ریال باشد، باید بیست درصد و در صورت سود بیشتر از ده میلیارد ریال، مالیاتی به میزان 30 درصد می بایستی پرداخت گردد.

نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در کشورهای دیگر چگونه است؟

همانطور که در قسمت های قبلی مورد اشاره قرار گرفت، اغلب کشورهای جهان، قانون مالیات بر عایدی سرمایه را تصویب و به اجرا در آورده اند. در این قسمت از مقاله به نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در کشورهای دیگر خواهیم پرداخت.
همان طور که در قبل گفته شد، نرخ و معیار محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه در کشورهای مختلف، متفاوت است و بر اساس شرایط اقتصادی و سیاسی هر کشور تعیین می شود.
در بین کشورهای جهان، کشور دانمارک عنوان بالاترین نرخ مالیات بر عایدی سرمایه را از آن خود کرده است؛ به نحوی که شهروندان دانمارک باید به میزان 42 درصد از سود حاصل از فروش اموال غیر مولد خود را مالیات بپردازند که این بیشترین میزان مالیات بر عایدی سرمایه در سراسر جهان می باشد.
همچنین جالب است بدانید شهروندان در کشور انگلستان و آمریکا نیز حدود 28 درصد مالیات بر عایدی سرمایه خود را می بایستی پرداخت کنند. این عدد در کشور آلمان و استرالیا 25 درصد و در کشور کانادا 22 درصد می باشد.
لیست زیر، نرخ مالیات بر عایدی کشورهای مختلف جهان را نسبت به یکدیگر مقایسه می کند.

نام کشور و نرخ مالیات بر عایدی سرمایه

• دانمارک 42
• فرانسه 4/34
• فنلاند 33
• سوئد 30
• آمریکا 6/28
• انگلیس 28
• استرالیا 5/24
• کانادا 6/22
• ژاپن 3/20
• یونان 15
• بلژیک، ترکیه، سوئیس 0

مالیات بر عایدی مسکن چیست؟

همان طور که قسمت های قبلی از این مقاله مورد اشاره قرار گرفت، یکی از مهم ترین منابع مالیات بر عایدی سرمایه، مسکن و زمین و یا عرصه و اعیان می باشند. البته بهتر است بدانید در صورتی که فردی تنها یک واحد داشته باشد و به خصوص در آن ساکن باشد، مشمول قانون مالیات بر عایدی سرمایه نمی شود.
علاوه بر موضوع فوق، بهتر است بدانید به عنوان مثال افرادی که آپارتمان یا زمین تحت مالکیت خود را صرفا برای یک سال نگهداری کرده و سپس به فروش برسانند، به منظور خرید و فروش آپارتمان (واسطه گری در بازار مسکن) در نظر گرفته می شود و طبق قانون مالیات بر عایدی مسکن، می بایستی حدود 60 درصد مالیات عایدی حاصل از خرید و فروش خود را تحت عنوان مالیات بر عایدی سرمایه پرداخت نمایند.
نکته قابل توجه این است که هرچه بازه زمانی میان خرید و فروش یک کالا بیشتر باشد، مالیات بر عایدی سرمایه آن کمتر محاسبه خواهد شد، چراکه این قانون بیشتر روی جلوگیری از واسطه گری و دلالی های بازارهای مالی مختلف متمرکز شده است؛ به عنوان مثال می توان گفت اگر به مقدار زمان 5 سال کالایی غیرمولد اعم از مسکن را تحت مالکیت خود نگه دارید، به دلیل فاصله زمانی زیاد بین خرید و فروش آن، بهره برداری به منظور سکونت در نظرگرفته شده و شما تنها می بایستی حدود 5 درصد سود حاصل از فروش آن را تحت عنوان مالیات پرداخت نمایید.

مالیات بر عایدی سهام چیست؟

این نوع از مالیات نیز در کشورهای مختلف به اشکال و با قوانین متفاوتی اجرا می شود. جالب است بدانید پس از مسکن و زمین، سهام و اوراق بهادار بیشترین منبع مالیات بر عایدی سرمایه را شامل می شود. زیرا افراد پس از فروش سهام خود سود زیادی به دست می آورند و از آن مقدار سودی که عایدشان می شود، می بایستی مالیات نیز بپردازند.
علاوه بر موضوع فوق، در اغلب سرمایه گذاری هایی که افراد در بازار سهام دارند، فاصله زمانی بین خرید و فروش سهام از چند روز تا چند ماه در نظر گرفته می شود که متناسب با استراتژی سرمایه گذاران متغیر می باشد. در نتیجه این امر، به دلیل بازه زمانی کوتاه بین خرید و فروش سهام، اغلب ضرایب بالایی برای این نوع از مالیات برای سهامداران در نظر گرفته می شود.
اما سوالی که در این بین پیش می آید این است که آیا مالیات بر عایدی سهام، رونق این بازار را مختل می کند یا خیر؟ در پاسخ به این سوال چالش برانگیز، نظریه های متفاوتی ارائه شده است.
نظریه اول در این زمینه بر این عقیده است که اجرای قانون مالیات بر عایدی سهام، باعث خواهد شد تا افراد تمایل و انگیزه خود برای سرمایه گذاری در بورس را از دست داده و سرمایه خود را از این بازار خارج نمایند. در نتیجه این امر، مقدار سرمایه قابل توجهی از این بازار خارج شده و رونق آن به طرز چشمگیری کاهش خواهد یافت و سازمان بورس دچار مشکل می شود،
از آنجایی که رونق بازار بورس اوراق بهادار تا حد زیادی موجب گردش مالی در صنعت می شود، این چالش می تواند گریبان گیر رشد صنایع نیز شده و سرعت پیشرفت و توسعه آن ها را به طرز محسوسی کاهش دهد.
نظریه دوم در این زمینه، عقیده ای مخالف دسته اول را بیان می کند. این افراد بر این باورند که اجرای مالیات بر عایدی سهام از خرید و فروش های سهام که با هدف نوسان گیری انجام می شوند و بسیار کوتاه مدت هستند، جلوگیری کرده و موجب آرامش بیشتر و حاکم شدن منطق بر بازار اوراق بهادار خواهد شد. در نتیجه این امر، اجرای این قانون مالیاتی را موضوعی مفید می دانند.
اینکه کدام یک از عقیده های مذکور، در عمل صحیح بوده و نتایج بهتری را به دنبال دارند، متناسب با کشور و قوانین بورسی آن متفاوت می باشد، از این رو در کشورهای مختلف، نحوه اجرای این قانون مالیاتی نسبت به یکدیگر متفاوت است.

قانون مالیات بر عایدی سهام در ایران

مدت ها قبل، دریافت مالیات بر عایدی سهام در پیش نویس طرح قانون مالیات بر عایدی سرمایه قرار داده شد که واکنش های متفاوتی را به دنبال خود به همراه داشت؛ اما پس از پرسش از مسئولین آگاه از این موضوع به اشتباه بودن آن پی برده شد؛ بدین صورت که مالیات بر عایدی سهام تنها به سود ناشی از عرضه سهام به سهامداران تعلق می گیرد؛ نه فروش سهام که به گفته آن مسئول آگاه این موضوع تنها به علت تشویق شرکت ها به افزودن سرمایه است.
به بیانی دیگر می توان گفت که اگر مالیات بر عایدی سهام شامل خرید و فروش سهام مانند نوسان گیران و غیره نخواهد شد.

مالیات بر عایدی سرمایه در معاملات همراه با ضرر

سوالی که ممکن است در ذهن مودیان مالیاتی شکل گیرد این است که که اگر فردی در معامله هایش ضرر کند، نحوه محاسبه مالیات او به چه صورت خواهد بود؟
به بیانی دیگر اگر فرد مودی، کالایی غیرمولد خریداری کرده و قیمت فروش آن از قیمت خرید آن کالا بیشتر باشد، آیا مالیات بر عایدی سرمایه به آن خرید و فروش تعلق می گیرد یا خیر؟ در این قسمت از مقاله این موضوع مهم را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
در مورد این موضوع، نکته قابل توجهی که می بایستی بدان دقت داشته باشید این است که که مالیات بر عایدی سرمایه فقط در یک معامله محاسبه نمی گردد؛ بلکه در مجموع معاملات فرد مودی مالیاتی محاسبه می شود.
به عنوان مثال اگر فردی در یک معامله دو میلیارد ریال ضرر کرده باشد و در معامله دیگری پنج میلیارد ریال سود کرده باشد، در مجموع این فرد به میزان سه میلیارد ریال سود کرده است که مالیات بر عایدی سرمایه نیز به همین سه میلیارد ریال تعلق خواهد گرفت.
اکنون این سوال به ذهن می رسد که اگر فردی در تمام معاملات خود صرفا ضرر کرده باشد و سودی عایدش نشده باشد، تکلیف مالیات بر عایدی سرمایه چه می شود؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که در این صورت میزان ضرری که از فروش اموال فرد حاصل می شود ،در حساب مالیاتی وی ثبت شده و آن میزان از ضرر از سود دفعات بعدی کسر می گردد، یعنی فرد به همان میزانی که در این دوره ضرر دیده است، در دوره های بعدی مالیات کمتری خواهد پرداخت.این امر تا حد زیادی می تواند خیال مودیان مالیاتی و فعالین اقتصادی را آسوده کند.

پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه چگونه است؟

پس از معرفی و بررسی کامل جزئیات قانون مالیات بر عایدی سرمایه، در این قسمت از مقاله به نحوه پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه خواهیم پرداخت. ماهیت مالیات بر عایدی سرمایه در پرداخت قبوض مالیاتی تفاوت محسوسی نسبت به سایر انواع مالیات ندارد.
به بیانی دیگر می توان گفت مودیان مالیاتی می توانند به همان روشی که سایر بدهی ها و قبوض مالیاتی خود را پرداخت می کنند، بدهی مالیات بر عایدی سرمایه را نیز پرداخت نمایند.
برای آشنایی بیشتر با روش پرداخت قبوض مالیاتی، می توانید مقاله سامانه پرداخت قبوض مالیاتی را مطالعه کنید.

کلام آخر
مالیات بر عایدی سرمایه از جمله مهم ترین مفاهیم مالیاتی است که امروزه در کشورهای متعددی در سراسر جهان به اجرا در آمده است. این قانون مالیاتی که سال ها پیش در کشور ایران به تصویب رسیده است، در سال های اخیر مجددا سر زبان ها افتاده و دولت مصمم به اجرای آن می باشد.
در این مقاله سعی بر آن شد تا پس از معرفی قانون مالیات بر عایدی سرمایه، تمامی جزئیات و نکات این قانون مورد بررسی قرار گیرند. شما علاقمندان محترم می توانید با مطالعه سایر مقالاتی که برایتان فراهم دیده ایم، با موضوعات مالیاتی دیگری اعم از قانون سامانه مودیان مالیاتی و پایانه های فروشگاهی، سامانه پرداخت قبوض مالیاتی، مالیات بر حقوق کارمندان و کارگران سال 1402، حد نصاب مالیاتی سال 1402، ترازنامه چیست؟ آشنایی بیشتری کسب نمایید