اظهارنامه معاملات فصلی (اعم از خرید و فروش)، از مدارک مالیاتی است که مطابق با ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم می‌بایستی پس از پایان هر فصل مالیاتی و یا به صورت ماهیانه توسط مودیان و مشمولین این قانون تکمیل و به سازمان امور مالیاتی ارائه گردد.
سازمان امور مالیاتی و دارایی کشور هر ساله روش ها و سامانه های جدیدی را اجرا می کند تا به وسیله آن ها بتواند نظارت دقیقی بر معاملات و درآمدهای مالیاتی فعالین داشته باشد. از جمله مهم ترین این قوانین و سامانه ها می توان به قانون مالیات های مستقیم، سامانه مودیان مالیاتی و پایانه های فروشگاهی، سامانه پرداخت قبوض مالیاتی و غیره اشاره نمود.
یکی از قوانینی که کمک قابل توجه‌ای به جلوگیری از پدیده فرار مالیاتی کرده است، ماده 169 قانون مالیات های مستقیم (اظهارنامه معاملات فصلی) می باشد.
در قسمت اول از سری مقالات ” قانون اظهارنامه معاملات فصلی، ماده 169″ سعی خواهیم داشت تا پس از معرفی جزئیات مهم، به مشمولین ای قانون، مهلت ارسال گزارش معاملات فصلی، جریمه تاخیر در ارائه صورت معاملات و همچنین موارد استثنا این قانون بپرداریم؛ پس این مقاله را از دست ندهید.

قانون اظهارنامه معاملات فصلی، ماده 169

این اظهارنامه که از آن تحت عناوینی مانند اظهارنامه معاملات فصلی خرید و فروش، گزارشات معاملات فصلی و همچنین گزارش مکرر نیز یاد می شود، گزارشی است که مودیان مالیاتی، هر یک از معاملات خرید و فروش خود در فصل مالیاتی تمام شده را در آن درج کرده و به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه می نمایند.

افراد مشمول قانون گزارش معاملات فصلی

مطابق با قانون صورت معاملات فصلی، تمامی فعالین اقتصادی حقوقی و همچنین افراد حقیقی که دارای فعالیت های صنفی و یا غیر صنفی هستند، می بایستی مطابق با لیست اعلامی سازمان امور مالیاتی کشور، نسبت به تشکیل پرونده مالیاتی اقدام کنند.
علاوه بر افراد فوق، کلیه شرکت ها، نهادها، موسسات دولتی و غیر دولتی که در ساختار فعالیتی خود هرگونه معاملات خرید و فروش دارند نیز مشمول قانون صورت معاملات فصلی می باشند.

مهلت ارسال اظهارنامه معاملات فصلی

مطابق با قانون صورت معاملات فصلی که از سال 1395 به اجرا در آمده است، مودیان می بایستی ظرف حداکثر 45 روز پس از تاریخ پایان هر فصل معاملاتی، اظهارنامه معاملات فصلی ماده 169 خود را تکمیل و به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند.
نکته مهمی که می بایستی بدان توجه گردد این است که مهلت فوق، برای شرکت ها و نهادهای اشاره شده، 30 روز از پایان هر فصل مالیاتی می باشد که در صورت تاخیر، با جریمه مالیاتی مواجه خواهند شد.

جریمه عدم ارائه صورت معاملات فصلی ماده 169

مطابق با قانون صورت معاملات فصلی، ارائه اظهارنامه ماده 169 قانون مالیات های مستقیم، به خودی خود تاثیری بر بدهی های مالیاتی مودیان نخواهد داشت. این اظهارنامه صرفا به منظور افزایش شفافیت معاملات و درآمدهای فعالین اقتصادی دریافت می شود و بیشتر کاربرد جهت تطبیق با سایر مدارک درآمدی ارائه شده توسط مودیان دارد.
به بیان دیگر، مندرجات مدارک و اسنادی که مطابق با این قانون در گزارش های فصلی به سازمان امور مالیاتی ارائه می شوند، می بایستی از لحاظ موضوعات و مقادیر درآمدی، به طور کامل با دیگر صورتحساب های ارسالی مانند صورتحساب های الکترونیکی که در سامانه مودیان مالیاتی ارسال و ثبت می شوند، یکسان و هماهنگ باشند. این موضوع دلیل اصلی دریافت گزارش معاملات فصلی توسط سازمان امور مالیاتی می باشد.
نکته قابل توجه این است که با اینکه اظهارنامه معاملات فصلی تاثیری در امور محاسباتی مالیات مودی ندارد، اما اگر توسط مودیان در مهلت مذکور ارائه نشود، مقدار جریمه مالیاتی برابر 10 درصد از ارزش کل معاملات مندرج در آن صورت معاملات برای مودی اعمال خواهد شد.
علاوه بر عدم ارائه اظهارنامه ماده 169 در مهلت مقرر، مواردی همچون عدم درج کد اقتصادی، استفاده از کد اقتصادی سایر افراد و یا عدم درج کد اقتصادی شخصی که مودی با او معامله کرده است (خریدار)، جریمه مالیاتی فوق را به دنبال خواهند داشت.

کدام معاملات شامل گزارش های فصلی می شوند؟

مودیان می بایستی توجه داشته باشند که در گزارش های معاملات فصلی خود، تنها معاملاتی باید درج شوند که توسط ماده 95 از قانون صورت مالیاتی فصلی مورد اشاره قرار گرفته اند.
برای هر یک از معاملات فوق، می بایستی صورتحساب ها، قرادادها و کلیه اسناد مالی تبادل شده به سازمان امور مالیاتی ارائه شوند. در هر یک از این اسناد، می بایستی مشخصات دو طرف معامله به همراه کد اقتصادی آن ها اشاره شده باشد.

موارد استثنا و مهم قانون اظهارنامه معاملات فصلی، ماده 169

در این قسمت از مقاله، به مواردی اشاره می کنیم که در قانون اظهارنامه معاملات فصلی ماده 169، به صورتی متفاوت می بایستی اجرا شوند.

معاملات کوچک

مطابق با قانون مالیات های مستقیم، معاملات اقتصادی به طور کلی در سه گروه معاملات کوچک، متوسط و بزرگ دسته بندی می شوند. مقادیر هر یک از این معاملات، هر ساله توسط وزارت امور اقتصاد و دارایی و همچنین سازمان امور مالیاتی کشور بروزرسانی و اعلام می شوند.
مطابق با قانون گزارش معاملات فصلی، تمامی معاملات اقتصادی اعم از خرید و یا فروش که در دسته معاملات کوچک قرار می گیرند، می توانند در گزارش معاملات به جای هر ماه، هر سه ماه یک بار و به صورت یکجا درج و ارائه گردند.

افرادی که نیاز به کد اقتصادی ندارند

در صورتی که فردی که فروشنده و یا صاحب کسب و کار با او معامله می کند (خریداران محصول و یا خدمات و غیره)، مطابق با قانون سازمان امور مالیاتی، ملزم به تشکیل پرونده مالیاتی و اخذ کد اقتصادی نباشند، نیازی به درج کد اقتصادی آن ها در صورتحساب ها و اسناد مالی مرتبط با آن معامله نخواهد بود.
علاوه بر افراد فوق، خریدارانی که به عنوان اشخاص حقیقی و در عین حال مصرف کننده نهایی کالا و یا خدمات ارائه شده شناخته می شوند، نیازی به درج کد اقتصادی در اسناد مالی مودی نخواهند داشت.
دقت داشته باشید که در این حالت، مشخصات فردی که با اون معامله کرده اید، می بایستی در اسناد ارائه شده درج شده باشند و در غیر اینصورت، شامل جریمه مالیاتی خواهید شد.

اصناف مورد اشاره در ماده 81

مطابق با قانون مالیات های مستقیم، اگر فردی که با اون معامله می کنید (خریدار کالا و یا خدمات)، در دسته بندی زیر قرار گیرند، تنها درج مشخصات در اسناد مالی کفایت کرده و نیازی به درج کد اقتصادی آن ها نخواهد بود:
کشاورزان، دامداران، دامپروران، صیادان، پروش دهندگان ماهی، کندوداران، مرغداران و به طور کلی پروش دهندگان انواع طیور، باغداران، فعالین مرتبط با جنگل ها و احیای مراتع.

جمع بندی
در قسمت اول از سری مقالات ” اظهارنامه قانون معاملات فصلی، ماده 169 ” سعی بر آن شد تا این قانون را به طور کامل معرفی کرده و جزئیات آن را بیان کنیم؛ همچنین موضوعاتی مانند مشمولین این قانون، استثناهایی که در قانون صورت گزارشات فصلی در نظر گرفته شده است، مهلت زمانی ارسال گزارش معاملات فصلی و جریمه تاخیر آن مورد اشاره قرار گرفتند.
در قسمت بعدی از این سری مقالات، به موضوعاتی همچون معافیت های قانون صورت گزارشات فصلی ماده 169 و روش ارسال این گزارش ها خواهیم پرداخت.
علاوه بر موضوعات فوق، شما علاقمندان عزیز می توانید با مراجعه به سایر مقالات تدارک دیده، با موضوعاتی مانند سامانه مودیان مالیاتی و پایانه های فروشگاهی، حد نصاب معاملاتی سال 1402، سامانه پرداخت قبوض مالیاتی و همچنین، اعتراض به برگه تشخیص مالیاتی آشنایی بیشتری پیدا کنید.